Հովհաննես Թումանյան«Մի կաթիլ մեղր»

Գյուղացի իրենց գյուղում
Անութ սարքել ,  բան էր ծախում ։
Րվան մի օր մոտիկ գյուղից ,
Ահակն ուսին ,  շունն ետևից :

Երս է մտնում մի զըռ չոբան .
-  Բարի օր  քեզ ա յ  խանութպան ,
Չունե Մեղր  ս ,
Քիչ տաս մեզ :
-  Ունեմ ,  ունեմ ,  չոբան ախպեր .
Ու Ամանդ  ր է ,  ամանդ բեր ,
Նչ տեղից որ ինքդ կուզես ,
Սհաթին քաշեմ տամ քեզ :

Էսպես հանգիստ ,  էսպես սիրով ,
Եղրից անուշ լավ խոսքերով

Եղր են քաշում .  Ն էլ հանկարծ
Կաթ մեղրը ծորում է ցած :
-  Տը  ՜ զզ ,  էն կողմից մի ճանճ գալի ,
Կաթիլին վեր է գալի :
Վրա Ճանճի  ,  թաքուն-թաքուն ,

Խանութի տիրոջ կատուն ,
Ուրս է ցատկում
Աթով զարկում ...

Այց հենց կատվի ցատկելու հետ
Ովվի շունը իսկույն ևեթ
Աֆ է անում ,
Վեր է կենում ,
Եղճ փիսիկին
Նում տակին ,
Եռաց խեղդում

Շպրտում :
— Խեղդե ՜ց, խեղդեց, վա ՜յ, իմ կատուն,
Ա՛յ սատկես դու, շան որդու շուն,
Բարկանում է խանութպանը
Ու ձեռն ընկած մոտիկ բանը
Տուր՝ թե կտաս շան ճակատին,
Շուռ է տալի կատվի կողքին:

— Վա՜յ, ձեզ մատա ՜ղ, ասլան շունս,
Իմ ապրո ՜ւստս, տե ՜ղս, տո ՜ւնս…
Տունդ քանդվի, ա ՜յ խանութպան,
Անխիղճ, լիրբ, չար, ֆլան–ֆստան,
Ո ՞նց թե դու իմ շանը զարկե ՜ս,
Դե, զարկելը հիմի դու տեր…
Գոռում է մեր աժդահակը,
Մեծագլուխ իր մահակը
Ետ է տանում ու ցած բերում,
Խանութպանին շեմքում փռում:

— Սպանեցի ՜ն… հա ՜յ, օգնությո ՜ւն…
Ու թաղից թաղ, ու տանից տուն
Ձեն է տալի մեկը մյուսին.
—Հա ՜յ, օգնությո ՜ւ սպանեցի ՜ն…
Վերի թաղից, ներքի թաղից,
Ճամփի վրից, գործի տեղից,
Ճիչով, լալով,
Հարայ տալով,

—Էլ հերն ու մեր.
Քիր ու ախպեր,
Կին, երեխեք,

Ընկեր տըղեք,
Զոքանչ, աներ,

Քավոր, սանհեր,
Քեռի, փեսա…
Ինչ իմանաս էլ ՝ ո ՛վ է սա,
Գալիս են ու անվերջ գալիս,
Ով գալիս է՝ տուր թե տալիս.
— Տո ՛, կոպիտ արջ, տո ՛, վայրենի,
Էս տեսակ էլ բա ՞ն կլինի.
Դու առուտուր եկար անես,
Թե ՞ իր շեմքում մարդ սպանես…

Մին ասում են՝ տասը զարկում,
Աղցան անում, մեջտեղ ձգում,
Իր շան կողքին երկար ու մեկ:
— Դե ՛, ձեր մեռելն եկեք տարեք:
Ու էստեղից բոթը գնում,
Գնում մոտիկ գյուղն է հասնում.
— Հե ՜յ, օգնեցե ՜ք,
Մեռած հո չեք,
Սպանեցին մեր գյուղացուն…
Ինչպես շնաճանճի մի բուն
Քանդես, թողնես,
Էն ճանճի պես
Ամբողջ գյուղով օրդու կապում,
<<Բո ՛ւհ>> են անում, դուրս են թափում
Ամեն մինը առած մի բան.
Որը՝ձեռին մի հրացան,
Որը ՝եղան, ցաքատ կամ սուր,
Որը ՝թի, բահ, որը ՝շամփուր,
Որը ՝ կացնով, որը ՝փետով,
Որը ՝ ձիով, որը ՝ոտով,
Որն՝ անգդակ, որը ՝բոբիկ՝
Դեպի դուշման գյուղը մոտիկ:
— Տո ՛, էսպես էլ անիրավ գյո ՜ւղ.
Ոչ խիղճ ունեն, ոչ ահ-երկյուղ.
Մարդ գընում է առուտուրի,
Հավաքվում են՝ քաշում սրի:
Թո ՜ւ ձեր գեղին,միջի մարդին,
Ձեր նամուսին ձեր ադաթին…
Գնա ՜նք, զարկե ՜նք,
Ջարդե ՜նք, կրակե ՜նք…
— Հա ՜յ, հո ՜ւյ, հառա ՜ջ, դե ՜ ձեզ տեսնե ՜մ…

Ու դուրս եկան իրարու դեմ,
Հա՛ զարկեցին ու զարկեցին,
Կոտորեցին, կրակեցին,
Ինչքան ավել կոտորեցին,
Էնքան ավել կատաղեցին,
Ջարդեցին իրար,
Ջնջեցին իրար,
Կորան, գնացին
Գետնին հավասար:

Դու մի ՛ ասիլ, մեկը մեկից
Էսքան մոտիկ, սահմանակից
Էս գյուղերը հարկ են տալի
Ամեն մինը մի արքայի:
Մի տերության թագավորը,
Երբ լսում է էս բոլորը,
Արձակում է հրովարտակ
Ժողովրդին իր հպատակ.
— Հայտնի լինի մեր տերության,
Զինվոր, բանվոր, ազնվական —
Ամեն շարքին
Ու աշխարհքին,
Որ անօրեն ու դավաճան
Մեր դրացի ազգը դաժան,
Երբ մենք քնած էինք սիրով
Մեր սահմանը մտավ զոռով,
Ու կոտորեց սուրը ձեռին
Մեր սիրելի զավակներին:
Արդ, սրահար ու հրակեզ
Մեր որդիքը կանչում են մեզ,
Եվ մենք, ընդդեմ մեր իսկ կամքին,
Պատվեր տվինք մեր բանակին,
Թնդանոթով մեր ավերող
Ու Աստուծով մեծակարող,
Հանուն արդար ու սուրբ ոխի
Մտնի հողը մեր ոսոխի:
Մյուսը նույնպես իրեն հերթին
Գրեց զորքին, ժողովրդին.
Մարդկանց առաջ և Աստծու,
Բողոքում ենք մեր դրացու
Վարմունքի դեմ և ՛ չար, և ՛ նենգ,
Որ ոտքելով ամեն օրենք,
Բորբոքում է կռիվ ու վեճ
Հին հարևան ազգերի մեջ,
Քանդում սիրո դաշը կապած:
Արդ ՝ակամա մենք ստիպված,

Հանուն պատվի, արդարության,
Հանուն թափված անմեղ արյան,
Հանուն ազատ մեր աշխարհքի,
Հանուն Աստծու և իր փառքի —
Բարձրացնում ենք մեր ձայնն ահա
Ու մեր սուրը նորա վրա:
Ու սկսեց կռիվն ահեղ:
Շռինդ, որոտ էստեղ, էնտեղ:
Կրակն ընկավ շեն ու քաղաք,
Արյուն, ավեր, ճիչ, աղաղակ,
Ամեն կողմից սարսափ ու բոթ,
Ամեն կողմից մեռելի հոտ…
Ամառ, ձմեռ,
Ողջ տարիներ
Մշակն անբան,
Դաշտերն անցան,
Ու ,  կռիվը չդադարած ,
Ովը եկավ համատարած :
Ովը եկավ  -  սովի հետ ցավ ,
Աղկած երկիրն ամայացավ ...

Կ նացած մարդիկ իրար
Արցնում էին սարսափահար ,
Որտեղի Թե  ց արդյոք ծագեց
Ընդհանուր աղետը մեծ :