Նախադասություններ

Թերթ,տունկ,դող,վախ,ապտակ,ընծա,ընկեր,հավատ,դաստիարակ,հրդեհ,ապացույց,խայթ,կես,թիվ,հրավեր, նինջ,խնդիր,ճիչ, պտույտ գոյականները դարձնել  անդեմ բայեր և այդ բայերով կազմել նախադասություններ:

Գիրքը շատ թերթ ունի-Աղջիկ թերթեց գիրքը:
Աշակերտները 70 հատ տունկ տնկեցին-
Երբ ես տաքություն եմ ունենում դողում եմ:
Իմ մայրիկը վախենում է կատուներից:
Երբ մայրիկս Տիգրանին ապտակում է Տիգրանը լացում է:
Ես սիրում եմ իմ բարեկամներից ընծաներ ստանալ-Աղջիկը ընծայեց տիկնիկ քույրիկին:
Իմ ընկերները շատ հավատարիմ  են- Ես հավատում եմ Ասծուն:
Բակում ես շատ հրդհներ եմ տեսնում-տղան հրդեհեց չորոցած խոտերը:
Ես շատ ապացույց ունեմ, որ Նիկոլը հանցագործ է- ես ապացուցում եմ մայրիկիս, որ ինքը սխալվում է:
Օձը խայթեց մարդուն:
Կես բաժակ ջուր տուր ասաց աղիկը: Ես կիսեցի իմ թխվացքաբլիթը   իմ ընկերուհու հետ:
Թվերը անվերջ են - նա թվակեց բոլորի անունները:
Ծնմդյանս օրը ես հրավիրեցի իմ ընկերներիս:
Փոքրիկը հանգիստ ննջում էր:
Ես լուծեցի մաթեմատիկական դժվար խնդիրները:
Փոքրիկը ծնվեց ու բարձր ճչաց:
Ես կարողացա աքսել եռակի թռնել- ես կարողացա պտտել օղակը:

Դոնալդ Բիսեթ«Վագրի վրա մռնչացող տղան»

Հնդկաստանում Սադի անունով մի տղա կար: Նա սիրում էր վագրերի վրա մռնչալ:

— Զգո~ւյշ, -ասում էր մայրը,- վագրերը չեն սիրում, որ իրենց վրա մռնչում են:
Բայց ո՞ւմ ես ասում, մի ականջով մտնում էր, մյուսով դուրս գալիս: Մի օր էլ, երբ մայրը խանութ էր գնացել,  Սադին դուրս եկավ ու գնաց վագր գտնելու, որ վրան մռնչա:
Երկար չփնտրեց: Վագրն էլ ծառի  ետևում Սադիին էր սպասում. հենց Սադին մոտեցավ, նա դուրս թռավ ու մռնչաց.
—  Ռռռռռռը~ռ…
Սադին էլ մռնչաց.
—  Ռռռռռռը~ռ…
«Սա ինձ ինչի՞ տեղ է դրել, —  նեղացած մտածեց Վագրը, — կատվի՞, նապաստակի՞, սկյուռի՞: Հը՞, ոնց որ «սկյուռ» են ասում, հա՞»:
Մյուս օրն էլ վագրը Սադիին տեսավ, թե չէ, ծառի ետևից դուրս թռավ  և առաջվանից բարձր մռնչաց.
—  Ռռռռռռը~ռ…
— Հա~, վա’գր. ողջո~ւյն, -ասաց Սադին ու թփթփացրեց վագրի ուսոին:
Վագրը չէր սիրում, որ իր ուսին թփթփացնում էին: Այդ պատճառով էլ բարկացած հեռացավ: Նա ճանկերն էր սրում, պոչը գետնին խփում, փորձում էր ավելի զարհուրելի մռնչալ:
— Ախր ես Վագր եմ, — կրկնում էր նա, — Վա~գր, Վագռռը~ռ… հետո գնաց գետից ջուր խմելու:
Խմե՜ց, կշտացա՜վ ու նայեց ջրին։ Գետի միջից մի գեղեցիկ վագր էր նայում՝ դեղի՜ն, սև շերտերո՜վ, երկար պոչո՜վ։ Նա նորից մռնչաց ու այնքան բարձր, որ ինքն էլ սարսափած փախավ։ Վազե՜ց, վազե՜ց ու հոգնեց։
«Ումի՞ց եմ փախչում, — մտածեց նա, — չէ՞ որ մռնչացողը ես էի։ Չէ՜, այդ տղայի պատճառով խելքս լրիվ թռցրել եմ։ Չեմ հասկանում՝ ինչո՞ւ է նա վագրերի վրա մռնչում»։
Մյուս օրը, երբ Սադին անցնում էր իր կողքով, վագրը կանգնեցրեց նրան․
— Ինչո՞ւ ես մռնչում վագրերի վրա։
— Ախր նրանցից վախենում եմ, է՜, — ասաց Սադին,  — իսկ երբ ես եմ նրանց վրա մռնչում, կարծես հակառակն է ստացվում։
— Հա՞, — զարմացավ վագրը։
— Վագրերը աշխարհի ամենասարսափելի կենդանիներն են, — շարունակեց Սադին, — միայն քաջերը չեն վախենում նրանց վրա մռնչալ։
Վագրին դա շատ դուր եկավ։
— Կոկորդիլոսից էլ են սարսափելի՞, — հարցրեց նա։
— Հա՛, բա ի՞նչ, — պատասխանեց Սադին։
— Առյուծների՞ց էլ։
— Ըհը՛։
Վագրը հաճույքից մռլտաց։ Տղան նրան արդեն դուր էր գալիս։
— Բայց դու շատ լավ տղա ես, հա՜, — ասաց վագրը ու լիզեց Սադիին։
Այդ օրվանից նրանք հաճախ էին միասին թափառում ու մռնչում իրար վրա։Հնդկաստանում Սադի անունով մի տղա կար: Նա սիրում էր վագրերի վրա մռնչալ:
— Զգո~ւյշ, -ասում էր մայրը,- վագրերը չեն սիրում, որ իրենց վրա մռնչում են:
Բայց ո՞ւմ ես ասում, մի ականջով մտնում էր, մյուսով դուրս գալիս: Մի օր էլ, երբ մայրը խանութ էր գնացել,  Սադին դուրս եկավ ու գնաց վագր գտնելու, որ վրան մռնչա:
Երկար չփնտրեց: Վագրն էլ ծառի  ետևում Սադիին էր սպասում. հենց Սադին մոտեցավ, նա դուրս թռավ ու մռնչաց.
—  Ռռռռռռը~ռ…
Սադին էլ մռնչաց.
—  Ռռռռռռը~ռ…
«Սա ինձ ինչի՞ տեղ է դրել, —  նեղացած մտածեց Վագրը, — կատվի՞, նապաստակի՞, սկյուռի՞: Հը՞, ոնց որ «սկյուռ» են ասում, հա՞»:
Մյուս օրն էլ վագրը Սադիին տեսավ, թե չէ, ծառի ետևից դուրս թռավ  և առաջվանից բարձր մռնչաց.
—  Ռռռռռռը~ռ…
— Հա~, վա’գր. ողջո~ւյն, -ասաց Սադին ու թփթփացրեց վագրի ուսոին:
Վագրը չէր սիրում, որ իր ուսին թփթփացնում էին: Այդ պատճառով էլ բարկացած հեռացավ: Նա ճանկերն էր սրում, պոչը գետնին խփում, փորձում էր ավելի զարհուրելի մռնչալ:
— Ախր ես Վագր եմ, — կրկնում էր նա, — Վա~գր, Վագռռը~ռ… հետո գնաց գետից ջուր խմելու:
Խմե՜ց, կշտացա՜վ ու նայեց ջրին։ Գետի միջից մի գեղեցիկ վագր էր նայում՝ դեղի՜ն, սև շերտերո՜վ, երկար պոչո՜վ։ Նա նորից մռնչաց ու այնքան բարձր, որ ինքն էլ սարսափած փախավ։ Վազե՜ց, վազե՜ց ու հոգնեց։
«Ումի՞ց եմ փախչում, — մտածեց նա, — չէ՞ որ մռնչացողը ես էի։ Չէ՜, այդ տղայի պատճառով խելքս լրիվ թռցրել եմ։ Չեմ հասկանում՝ ինչո՞ւ է նա վագրերի վրա մռնչում»։
Մյուս օրը, երբ Սադին անցնում էր իր կողքով, վագրը կանգնեցրեց նրան․
— Ինչո՞ւ ես մռնչում վագրերի վրա։
— Ախր նրանցից վախենում եմ, է՜, — ասաց Սադին,  — իսկ երբ ես եմ նրանց վրա մռնչում, կարծես հակառակն է ստացվում։
— Հա՞, — զարմացավ վագրը։
— Վագրերը աշխարհի ամենասարսափելի կենդանիներն են, — շարունակեց Սադին, — միայն քաջերը չեն վախենում նրանց վրա մռնչալ։
Վագրին դա շատ դուր եկավ։
— Կոկորդիլոսից էլ են սարսափելի՞, — հարցրեց նա։
— Հա՛, բա ի՞նչ, — պատասխանեց Սադին։
— Առյուծների՞ց էլ։
— Ըհը՛։
Վագրը հաճույքից մռլտաց։ Տղան նրան արդեն դուր էր գալիս։
— Բայց դու շատ լավ տղա ես, հա՜, — ասաց վագրը ու լիզեց Սադիին։
Այդ օրվանից նրանք հաճախ էին միասին թափառում ու մռնչում իրար վրա։

Հարցեր և առաջադրանքներ

1. Բառարանի օգնությամբ բացատրի՛ր անհասկանալի բառերը:
2. Քո կարծիքով ի՞նչ է նշանակում.

ա. մի ականջով մտնում է, մյուսով դուրս գալիս:
Դա նշանակում է, ինչ ասում ես չի հասկանում այսինքն մի ականջով մտնում է մյուս ականջով դուրս գալիս:

բ. սա ինձ ինչի՞ տեղ է դրել:
Դա նշանակում է, որ ձեռ են անում:

գ. խելքը թռցնել
Դա նշանակում է, որ հիմարանալ:

     

Հովհաննես Թումանյան«Խոսող ձուկը»

ՄԻ կաթիլ մեղր

   Ռադիոթատրոն

Հովհաննես Թումանյան«Մի կաթիլ մեղր»

Գյուղացի իրենց գյուղում
Անութ սարքել ,  բան էր ծախում ։
Րվան մի օր մոտիկ գյուղից ,
Ահակն ուսին ,  շունն ետևից :

Երս է մտնում մի զըռ չոբան .
-  Բարի օր  քեզ ա յ  խանութպան ,
Չունե Մեղր  ս ,
Քիչ տաս մեզ :
-  Ունեմ ,  ունեմ ,  չոբան ախպեր .
Ու Ամանդ  ր է ,  ամանդ բեր ,
Նչ տեղից որ ինքդ կուզես ,
Սհաթին քաշեմ տամ քեզ :

Էսպես հանգիստ ,  էսպես սիրով ,
Եղրից անուշ լավ խոսքերով

Եղր են քաշում .  Ն էլ հանկարծ
Կաթ մեղրը ծորում է ցած :
-  Տը  ՜ զզ ,  էն կողմից մի ճանճ գալի ,
Կաթիլին վեր է գալի :
Վրա Ճանճի  ,  թաքուն-թաքուն ,

Խանութի տիրոջ կատուն ,
Ուրս է ցատկում
Աթով զարկում ...

Այց հենց կատվի ցատկելու հետ
Ովվի շունը իսկույն ևեթ
Աֆ է անում ,
Վեր է կենում ,
Եղճ փիսիկին
Նում տակին ,
Եռաց խեղդում

Շպրտում :
— Խեղդե ՜ց, խեղդեց, վա ՜յ, իմ կատուն,
Ա՛յ սատկես դու, շան որդու շուն,
Բարկանում է խանութպանը
Ու ձեռն ընկած մոտիկ բանը
Տուր՝ թե կտաս շան ճակատին,
Շուռ է տալի կատվի կողքին:

— Վա՜յ, ձեզ մատա ՜ղ, ասլան շունս,
Իմ ապրո ՜ւստս, տե ՜ղս, տո ՜ւնս…
Տունդ քանդվի, ա ՜յ խանութպան,
Անխիղճ, լիրբ, չար, ֆլան–ֆստան,
Ո ՞նց թե դու իմ շանը զարկե ՜ս,
Դե, զարկելը հիմի դու տեր…
Գոռում է մեր աժդահակը,
Մեծագլուխ իր մահակը
Ետ է տանում ու ցած բերում,
Խանութպանին շեմքում փռում:

— Սպանեցի ՜ն… հա ՜յ, օգնությո ՜ւն…
Ու թաղից թաղ, ու տանից տուն
Ձեն է տալի մեկը մյուսին.
—Հա ՜յ, օգնությո ՜ւ սպանեցի ՜ն…
Վերի թաղից, ներքի թաղից,
Ճամփի վրից, գործի տեղից,
Ճիչով, լալով,
Հարայ տալով,

—Էլ հերն ու մեր.
Քիր ու ախպեր,
Կին, երեխեք,

Ընկեր տըղեք,
Զոքանչ, աներ,

Քավոր, սանհեր,
Քեռի, փեսա…
Ինչ իմանաս էլ ՝ ո ՛վ է սա,
Գալիս են ու անվերջ գալիս,
Ով գալիս է՝ տուր թե տալիս.
— Տո ՛, կոպիտ արջ, տո ՛, վայրենի,
Էս տեսակ էլ բա ՞ն կլինի.
Դու առուտուր եկար անես,
Թե ՞ իր շեմքում մարդ սպանես…

Մին ասում են՝ տասը զարկում,
Աղցան անում, մեջտեղ ձգում,
Իր շան կողքին երկար ու մեկ:
— Դե ՛, ձեր մեռելն եկեք տարեք:
Ու էստեղից բոթը գնում,
Գնում մոտիկ գյուղն է հասնում.
— Հե ՜յ, օգնեցե ՜ք,
Մեռած հո չեք,
Սպանեցին մեր գյուղացուն…
Ինչպես շնաճանճի մի բուն
Քանդես, թողնես,
Էն ճանճի պես
Ամբողջ գյուղով օրդու կապում,
<<Բո ՛ւհ>> են անում, դուրս են թափում
Ամեն մինը առած մի բան.
Որը՝ձեռին մի հրացան,
Որը ՝եղան, ցաքատ կամ սուր,
Որը ՝թի, բահ, որը ՝շամփուր,
Որը ՝ կացնով, որը ՝փետով,
Որը ՝ ձիով, որը ՝ոտով,
Որն՝ անգդակ, որը ՝բոբիկ՝
Դեպի դուշման գյուղը մոտիկ:
— Տո ՛, էսպես էլ անիրավ գյո ՜ւղ.
Ոչ խիղճ ունեն, ոչ ահ-երկյուղ.
Մարդ գընում է առուտուրի,
Հավաքվում են՝ քաշում սրի:
Թո ՜ւ ձեր գեղին,միջի մարդին,
Ձեր նամուսին ձեր ադաթին…
Գնա ՜նք, զարկե ՜նք,
Ջարդե ՜նք, կրակե ՜նք…
— Հա ՜յ, հո ՜ւյ, հառա ՜ջ, դե ՜ ձեզ տեսնե ՜մ…

Ու դուրս եկան իրարու դեմ,
Հա՛ զարկեցին ու զարկեցին,
Կոտորեցին, կրակեցին,
Ինչքան ավել կոտորեցին,
Էնքան ավել կատաղեցին,
Ջարդեցին իրար,
Ջնջեցին իրար,
Կորան, գնացին
Գետնին հավասար:

Դու մի ՛ ասիլ, մեկը մեկից
Էսքան մոտիկ, սահմանակից
Էս գյուղերը հարկ են տալի
Ամեն մինը մի արքայի:
Մի տերության թագավորը,
Երբ լսում է էս բոլորը,
Արձակում է հրովարտակ
Ժողովրդին իր հպատակ.
— Հայտնի լինի մեր տերության,
Զինվոր, բանվոր, ազնվական —
Ամեն շարքին
Ու աշխարհքին,
Որ անօրեն ու դավաճան
Մեր դրացի ազգը դաժան,
Երբ մենք քնած էինք սիրով
Մեր սահմանը մտավ զոռով,
Ու կոտորեց սուրը ձեռին
Մեր սիրելի զավակներին:
Արդ, սրահար ու հրակեզ
Մեր որդիքը կանչում են մեզ,
Եվ մենք, ընդդեմ մեր իսկ կամքին,
Պատվեր տվինք մեր բանակին,
Թնդանոթով մեր ավերող
Ու Աստուծով մեծակարող,
Հանուն արդար ու սուրբ ոխի
Մտնի հողը մեր ոսոխի:
Մյուսը նույնպես իրեն հերթին
Գրեց զորքին, ժողովրդին.
Մարդկանց առաջ և Աստծու,
Բողոքում ենք մեր դրացու
Վարմունքի դեմ և ՛ չար, և ՛ նենգ,
Որ ոտքելով ամեն օրենք,
Բորբոքում է կռիվ ու վեճ
Հին հարևան ազգերի մեջ,
Քանդում սիրո դաշը կապած:
Արդ ՝ակամա մենք ստիպված,

Հանուն պատվի, արդարության,
Հանուն թափված անմեղ արյան,
Հանուն ազատ մեր աշխարհքի,
Հանուն Աստծու և իր փառքի —
Բարձրացնում ենք մեր ձայնն ահա
Ու մեր սուրը նորա վրա:
Ու սկսեց կռիվն ահեղ:
Շռինդ, որոտ էստեղ, էնտեղ:
Կրակն ընկավ շեն ու քաղաք,
Արյուն, ավեր, ճիչ, աղաղակ,
Ամեն կողմից սարսափ ու բոթ,
Ամեն կողմից մեռելի հոտ…
Ամառ, ձմեռ,
Ողջ տարիներ
Մշակն անբան,
Դաշտերն անցան,
Ու ,  կռիվը չդադարած ,
Ովը եկավ համատարած :
Ովը եկավ  -  սովի հետ ցավ ,
Աղկած երկիրն ամայացավ ...

Կ նացած մարդիկ իրար
Արցնում էին սարսափահար ,
Որտեղի Թե  ց արդյոք ծագեց
Ընդհանուր աղետը մեծ :

Ջաննի Ռոդարի«Տարօրինակ հարցեր»

Կար-չկար մի տղա, որն ամբողջ օրը սրան-նրան ձանձրացնում էր իր հարցերով: Հարցեր տա­լն, իհարկե, վատ բան չէ, ընդհակառակը, հարցասիրությունը գովելի է, բայց վատն այն էր, որ այդ տղայի հարցերին ոչ ոք չէր կարողանում պատասխանել:
Ասենք, գալիս էր ու հարցնում.
_ Ինչո՞ւ դարակները սեղան ունեն:
Մարդիկ զարմանքից աչքերը չռում էին, կամ էլ հենց այնպես պատասխանում.
_ Դարակները նրա համար են, որ նրանց մեջ որևէ բան դնեն, օրինակ՝ սպասք, դանակ, պա­տառաքաղ և այլն:
_ Ես գիտեմ՝ ինչի համար են դարակները, բայց ինչո՞ւ դարակները սեղան ունեն:
Մարդիկ թոթվում* էին ուսերը և հեռանում:
Մի ուրիշ անգամ նա հարցնում էր.
_ Ինչո՞ւ պոչը ձուկ ունի:
Կամ թե՝
_ Ինչո՞ւ բեղերը կատու ունեն:
Տղան մեծանում էր, բայց շարունակում էր ինչուիկ մնալ, և այն էլ՝ ոչ թե սովորական, այլ՝ թարս ինչուիկ: Մեծանալուց հետո էլ նա դիմում էր բոլորին զանազան* հարցերով: Պարզ է, որ ոչ ոք չէր կարող պատասխանել նրա հարցե­րին: Բոլորովին հուսահատվելով՝ թարս Ինչուիկը տեղափոխվեց մի սարի գագաթ, իր համար խրճիթ շինեց և այնտեղ հնարում էր նոր-նոր հարցեր: Հնարում էր, գրում տետրի մեջ, իսկ հետո շատ էր չարչարվում, որ  գտնի դրանց պատաս­խանները: Ամբողջ կյանքում նա այդպես էլ երբեք չգտավ իր հարցերի պատասխան­ները:
Եվ ինչպե՞ս գտներ, եթե նրա տետրում գրված էր. «Ինչո՞ւ ստվերը բարդի ունի: Ինչո՞ւ ամ­պերը նամակ չեն գրում: Ինչո՞ւ նամականիշները գարեջուր չեն խմում»:
Աստիճանաբար նրա մորուքն աճեց, մի երկա՜ր մորուք դարձավ: Հարցասերը չէր էլ մտածում այն սափրել. դրա փոխարեն նա  նոր հարց էր հորինում. «Ինչո՞ւ մորուքը դեմք ունի»:
Երբ նա մահացավ, մի գիտնական ուսումնասիրեց նրա կյանքը և զարմանալի հայտ­նագործություն կատարեց. պարզվեց, որ այդ ինչուիկը սովոր էր գուլպաները թարսերես հագնել և այդ­պես էլ հագնում էր իր ողջ կյանքում: Հենց այդ պատճառով էլ մինչև վերջ չսովորեց ճիշտ հար­ցեր տալ:
Հապա նայիր քո գուլպաներին, ճի՞շտ ես հագել:

Հարցեր և առաջադրանքներ

1.   Քո կարծիքով ինչո՞ւ էր Ինչուիկը տարօրինակ հարցեր տալիս:

Ինչուիկը տարօրինակ հարցեր էր տալիս,քանի որ նա գուլպաները  թարս էր հագել:

2.   Քեզ համար ի՞նչն է ձանձրալի:

Ինձ համար ձանձրալի է պարապ մնալը:

3.   Փորձի՛ր այս պատմությունը պատմել թարսերես գուլպաների անունից:

Կար -չկար մի գուլպա կա:  Այն  դրված էր պահարանում:Մի անգամ Ինչուիկը գտավ ինձ և ցանկացավ հագնել ինձ, բայց ես թարս երեսով  էի:  Իչուիկը խաղում էր և նա ինձ չտեսավ, որ  ես թարս էի և ինձ հագավ: Այդ օրվանից
նրա կյանքը թարս դասավորվեց:  նրա բոլոր պարզ հարցերը դարձավ
թարս հարցեր:

4.   Փորձի՛ր պատասխանել Ինչուիկի հորինած հարցերին:

ա.  Ինչո՞ւ դարակները սեղան ունեն:

Դարակները սեղան ունեն որովհետև այդպես հարմար է:

բ. — Ինչո՞ւ ձուկը պոչ ունի:

Ձուկը պոչ ունի, որովհետև առանց պոչի ձուկը չի կարող լողալ:

գ. — Ինչո՞ւ բեղերը կատու ունեն:

Բեղերը կատու ունեն,  որ կատուներին ուտեն երկարեն:

դ. — Ինչո՞ւ ամ­պերը նամակ չեն գրում:

Ամպերը նամակ չեն գրում, որովհետև ամպը ձեռք չունի:

ե. — Ինչո՞ւ մորուքը դեմք ունի:

Մուրունքը դեմք ունի, որ կրողանախոսի, տեսնի,  և լսի:

5.   Տարօրինակ հարցեր գրի՛ր ու տո՛ւր ընկերոջդ, որ պատասխանի:

Ինչու  անձրևը ամպ ունի:

Ինչու թանակը գրիչ ունի:

Ինչու ճառագայթը արև ունի:

ԻՆչու ոտքը սեղան ունի: